Waarom de overheid een nationale gegevensinfrastructuur nodig heeft

Data zijn randvoorwaardelijk voor het functioneren van een organisatie en worden steeds belangrijker, zo ook bij de overheid. De omvang en diversiteit van die data neemt toe, alsook de snelheid van uitwisseling, het aantal relaties en verbindingen. Tot op heden prevaleert daarbij binnen de overheid de zogenaamde sectorale aanpak. Dat wil zeggen dat iedere sector "gaat" over zijn of haar eigen domein en probeert daarbinnen het datalandschap te organiseren. Voorbeelden van sectoren zijn volksgezondheid, ruimtelijk domein, gemeenten en dergelijke. In deze blog wil ik ingaan op 1 aspect dat om aandacht vraagt namelijk de mogelijkheid tot hergebruik, remixen, aanpassen, verrijken van data ten behoeve van de werkprocessen. De overheid is een veelheid aan organisaties maar als het goed is werkt ze aan dezelfde publieke opdrachten die vanuit de regering en volksvertegenwoordiging op haar afkomen. Daarbij is het evident dat we willen dat genoemde organisaties, binnen kaders van wet- en regelgeving, optimaal gebruik kunnen maken van alle gegevensbronnen die relevant zijn. Ook in samenwerking met andere partijen, publiek en privaat, die voor het werkproces en de dienstverlening van belang zijn.

Zou het niet een aanlokkelijk perspectief zijn als we een gemeenschappelijke nationale gegevenslaag kunnen creëren. Op het niveau van technische infrastructuur, gegevensverzamelingen, databases en koppelvlakken (API's). Genoemde gegevenslaag moet ook virtualisatie ondersteunen, dat wil zeggen dat je vanuit authentieke/persistente bronnen zoals basisregistraties en sector registraties, virtuele gegevensverzamelingen kunt maken die de integriteit van brongegevens niet raken maar daar wel 1-op-1 mee verbonden zijn. Om daar vervolgens ook business logica en algoritmes te kunnen koppelen. Het aantrekkelijke van dit perspectief is dat je de "legacy", de bestaande gegevensverzamelingen intact en ongemoeid laat, ze worden alleen als bron benut. Dat betekent dat je innovatieve toepassingen mogelijk maakt zonder ingewikkelde en grote ICT-trajecten op bestaande infrastructuur.  Tegelijk kun je regels en normen op het vlak van security (security-by-design), privacy (privacy-by-design) & data-ethiek op 1 plek incorporeren in de technologie. Hierbij horen dus ook afwegingen om gegevens niet koppelbaar te maken of bepaalde combinaties niet toe te staan. Door een dergelijke gegevenslaag op basis van opensource en openstandaarden vorm te geven kan een lock-in met leveranciers worden vermeden en wordt de innovatie versterkt. Gebruikmakend van cloud-technologie (IaaS, PaaS) kan ook schaalbaarheid en flexibliteit worden geboden. Toepassingen op het gebied van Big Data en Machine Learning worden ook makkelijker te realiseren. Immers deze zijn gebaat bij 1 gegevenslaag in plaats van verspreide eilandjes van data.

De “hardware” is er voldoende, neem alleen de rijksdatacentra in ogenshouw, software componenten zijn voorhanden, denk aan openstack e.d. , standaarden op gebied van linked data, koppelvlakken, encryptie, beveiliging zijn ook beschikbaar. Financieel is het haalbaar omdat het bij voorbaat al de kosten van diverse nieuwe ontwikkeltrajecten fors kan verlagen. Het enige wat ontbreekt is de (politieke) wil om door de belangen van sectoren en individuele organisaties heen te breken en te besluiten een dergelijk platform te realiseren. Met nadruk alleen voor die aspecten die alle organisaties bindt op het gebied van data infrastructuur, iedereen behoudt zijn/haar autonomie mbt werkprocessen, toepassingen/applicaties.

Tenslotte is een dergelijke gegevenslaag er niet alleen voor de overheid. Iedereen die voldoet aan te definieren publieke normen en toegangseisen zou moeten kunnen deelnemen of dat nu een bedrijf, non-profit organisatie of burger is. In mijn ogen is dit een aantrekkelijk perspectief vanuit de optiek van ondernemerschap, economische groei , innovatie en goede overheidsdienstverlening. Het biedt ons de kans van data daadwerkelijk “goud” te maken. Het is ook zeker niet nieuw maar in aanloop naar een nieuw kabinet lijkt me het goed dat dit soort concepten de aandacht krijgen die ze verdienen.